Inspiratieblog: Aan de slag met denksleutels

Nena Heesakkers is ambassadeur bij Junioruniversiteit en leerkracht bij Stichting Rijdende School, waar ze lesgeeft aan groep 1 t/m 8. In deze blog vertelt ze je hoe je aan de slag kunt gaan met denksleutels en deelt ze gratis enkele denksleutels in de thema’s winter, kunst en carnaval.

Hogere orde denken
Onderwijspsycholoog Benjamin Samuel Bloom geloofde erin dat de resultaten in het onderwijs een stuk beter konden. Door meer aandacht te besteden aan verschillen in leervermogen en tempo zou het mogelijk moeten zijn 95% van de kinderen dezelfde stof bij te kunnen brengen. Zijn model werd in eerste instantie gevisualiseerd met een trap, waaruit later de vorm van een piramide is bedacht. Echter wordt er geen volgorde voorgeschreven, maar van belang is dat bij een rijke leeractiviteit er meerdere niveaus worden aangesproken.
De taxonomie van Bloom bestaat uit zes niveaus, deze niveaus maken onderscheid in de complexiteit van het kennisniveau waar een kind een beroep op moet doen. Een hele mond vol, dus we leggen het stap voor stap nog eens uit. De zes niveaus van Bloom kun je verdelen in de drie hoogste niveaus: het hogere orde denken en de drie basisniveaus. Binnen het hogere orde denken staan het analyseren, evalueren en creëren centraal. Dit kun je stimuleren door het geven van open opdrachten, denk daarbij aan een opdracht waarin kinderen een manier moeten bedenken waarop een auto over een rivier kan. De drie hoogste denkniveaus kun je goed aanspreken met denksleutels. Het gebruik van deze sleutels stimuleert namelijk het creatief, analytisch en praktisch denken omdat kinderen creatieve oplossingen bedenken, denken buiten de gebaande paden en bijzondere combinaties maken. Voor het uitvoeren van de vragen op de sleutels moeten de kinderen anders denken: ze nemen een ander perspectief in. Op deze manier ontwikkel je het hogere orde denken.

Wat zijn denksleutels?
Denksleutels zijn vragen die kinderen uitdagen tot een andere manier van denken. Ze dragen bij aan het creatief, analytisch en praktisch denken. Ze zijn ontwikkeld door Tony Ryan: leerkracht, adviseur bij universiteiten en scholen, spreker en auteur. Hij interesseert zich in het leren en anderen helpen kritisch en creatief te denken, om het leren zo authentiek en zinvol mogelijk te maken. Er zijn twintig verschillende sleutels, elk met een eigen manier van vraagstelling. Zo kun je met de Alfabet-sleutel kinderen uitdagen om bij elke letter van het alfabet een woord te bedenken die te maken heeft met het thema. Leuk voor groep 3 als ze net alle letters hebben geleerd. Zet de Constructie-sleutel in om je les handvaardigheid een technische draai te geven. Of koppel je taal-, spelling- en schrijfles aan de Vraag-sleutel en laat de kinderen goed gespelde zinnen opschrijven die beginnen met een hoofdletter en eindigen met het vraagteken. Daarna zou je ook nog aandacht kunnen besteden aan ontleden, zowel taalkundig als redekundig. Oefen met de bovenbouw debatteren met de Lachwekkend- of Muur-sleutel.

Richtlijnen voor het denken
Tony Ryan vindt dat de ‘Thinkers Keys’ niet de enige goede strategie is die zorgen voor het stimuleren van innovatieve gedachtes en acties. Hij beschrijft twaalf voorwaarden die iedereen hierbij zullen helpen. Zo stelt hij dat je je moet concentreren op de eerste 5 minuten. Als je op een hoog niveau begint zal dit de kwaliteit voor de rest van de les of activiteit bepalen. Daarbij is de aandacht bij de start waarschijnlijk het hoogst. Gebruik rolmodellen waar de kinderen van kunnen leren. Dit hoef je niet altijd zelf als leerkracht te zijn. Nodig bijvoorbeeld gastdocenten uit of andere experts. Denk ook aan de kennis die in de eigen omgeving van de kinderen zit zoals familieleden. En een laatste voorwaarde die ik aan wil stippen: geef context, dan is de kans groter dat leerlingen de denkstrategie in hun dagelijks leven zullen toepassen. Daar sluit Junioruniversiteit natuurlijk goed bij aan met de thematische projecten en pakketten waarbij het doel is om hoge betrokkenheid te creëren om te zorgen voor een hoge leeropbrengst en een grote inbreng van de kinderen.

Denksleutels inzetten
Met de gegeven achtergrondinformatie hoop ik dat je een beter beeld hebt gekregen over denksleutels: het ontstaan en de bedoeling ervan. Ze zijn veelzijdig doordat er twintig verschillende sleutels zijn. Daarom kun je ze ook heel gevarieerd inzetten. Begin je dag of thema met een prikkelde denksleutel, koppel een denksleutel aan je methodeles, geef het tekenen en/of knutselen meer creativiteit. Hoewel de denksleutels vaker in worden gezet bij kinderen met hogere cognitieve capaciteiten is mijn mening dat je ook andere kinderen uit kan dagen met deze strategie. Kinderen die niet direct uitblinken op de schoolse vakken kunnen je verbazen met hun creatievere gedachten en ideeën als het gaat om het hogere orde denken. Ik wil je dan ook uitdagen om bijgevoegde denksleutels eens in te zetten bij kinderen die je hier in eerste instantie niet voor zou selecteren.

De ambassadeurs van Kleuteruniversiteit hebben eerder een blog geschreven ter inspiratie van het inzetten van denksleutels in groep 1-2. En sinds kort zijn er zogeheten L.I.F.T. projecten verschenen om meer aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong.

Wil je meer zien van mijn onderwijs? Volg me dan op Instagram via @juf.nena. Ga je aan de slag met de denksleutels dan vind ik het leuk als je dit met me deelt.