Nieuws
Inspiratieblog: Creatief schrijven in de bovenbouw
Computers, tablets en mobiele telefoons zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ook op school worden devices steeds meer ingezet. Is het dan nog wel zinvol om de kinderen te leren schrijven? En hoe motiveer je kinderen om iets wat in hun beleving minder uitdagend en leuk is, toch te gaan doen? In deze blog vertelt Nena Heesakkers, ambassadeur bij Junioruniversiteit en leerkracht bij Stichting Rijdende School, over het belang van (blijven) schrijven, ook in de bovenbouw.
Schrijfproblemen
In een artikel van juni 2023 stelt de Algemene Onderwijsbond dat het leren schrijven op basisscholen al jaren een ondergeschoven kindje is. Na groep 3 en 4 komt het weinig meer aan bod, terwijl blijven oefenen tot groep 8 noodzakelijk is voor een goed handschrift. Het aantal groep 8 leerlingen dat met een slecht handschrift aan de middelbare school begint, neemt schrikbarend toe, stelt kinderfysiotherapeut Anneloes Overvelde die onderzoek deed naar kinderen met schrijfproblemen. “Schrijven is een cognitieve en motorische vaardigheid. Als één van beide moeilijkheden oplevert, dan vraagt dat zoveel van het werkgeheugen dat het ten koste gaat van de inhoud. Als het handschrift verbetert, gaat het leren beter. Het is dus de moeite waard om hier meer tijd in te steken”, concludeert Overvelde. Het aanleren van een vlot en duidelijk handschrift draagt bij aan het goed leren spellen, stellen en begrijpend lezen. Het onderwijskundig model van Berninger geeft dit schematisch weer.
Leren schrijven
In groep 3 gaat het leren schrijven hand in hand met het leren lezen. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat schrijven, het leren lezen ondersteunt doordat de letters meer en sneller herkenbaar worden omdat ze beter in de hersenen worden vastgelegd. Dit sluit aan bij het multi-sensorisch leren: informatie verwerken en onthouden doordat twee of meer zintuigen tegelijkertijd worden aangesproken. Ambassadeur Meriël inspireert met haar blog hoe zij in groep 3 het creatief schrijven toepast en feedback geeft in de aanleerfase. Zij biedt dit al aan in de eerste week van het schooljaar.
Na de schrijfkilometers in groep 3, als de letters zijn ingeoefend, volgt de leerfase in groep 4 en 5. Als leerkracht geef je instructie op het doel van de les. Om leesbaar te leren schrijven, kunnen kinderen niet op alles tegelijk letten. Kies elke schrijfles een ander, specifiek doel en geef ze daar individuele, doelgerichte feedback op.
In groep 6-7-8, de automatiseringsfase, staan minder schrijflessen op het rooster, maar blijft aandacht voor de leesbaarheid van het schrijven nodig. Schrijfmethodes bieden in deze laatste jaren van de basisschool minder schrijfmaterialen aan. Zelf merk ik vooral bij deze leeftijdsgroep weinig motivatie voor het vak ‘schrijven’. In de bovenbouw beginnen kinderen een persoonlijk handschrift te ontwikkelen. Ze experimenteren met verschillende schrijfstijlen, vaak verbonden letters en leesletters gemengd. Bespreek samen met het kind de mate van leesbaarheid van zijn handschrift. Volgens schrijfdocent Rijn van de Rozenberg is motivatie cruciaal. “Veel leerlingen hebben zo vaak negatieve opmerkingen gekregen over hun slordige handschrift. Door hen op een leuke manier positieve ervaringen op te laten doen, zien ze dat het wel kan en raken ze gemotiveerd.”
In het onderzoeksrapport ‘Verhalen vertellen, verwonderen en verbeelden met De Schoolschrijver’ lees je hoe zelfvertrouwen kan groeien door creatief schrijven en hoe dat het lees- en schrijfplezier verhoogt. Daar begon voor mij de uitdaging te liggen om de motivatie bij hen te verhogen. Kan ik creatieve schrijfopdrachten inzetten om de kinderen hun persoonlijke handschrift te laten ontwikkelen en het plezier in het schrijven te verhogen?
Creatief schrijven
Mijn inspiratie begon bij het lezen van het boek ‘Lees, verwonder en … schrijf!’ van Li Lefébure, uitgegeven bij Clavis. “Onderzoek wijst uit dat kinderen door creatief te schrijven technisch beter gaan lezen, hun zelfvertrouwen groeit en ze gaan met meer plezier schrijven én lezen”, beschrijft Lefébure. “Daarom wilde ik dit boek maken.” Het boek is opgebouwd uit negen hoofdstukken en daar zit wat mij betreft een opbouw in. Met de beschreven taalspelletjes in het eerste hoofdstuk wordt het taalgevoel van de kinderen aangewakkerd. Enkele herkenbare activiteiten die ik zelf weleens heb ingezet zoals: ‘Letter-van-de-week-spel’, ‘Wie maakt de meeste woorden?’ en opdrachten die gelinkt zijn aan de alfabet sleutel van de bekende denksleutels. Mooi vond ik het dat er een hoofdstuk omtrent dichten is opgenomen in het boek. Dit gaf mij een nieuwe kijk op het benaderen van deze tekstsoort. Zo zette ik kort na het lezen van dit hoofdstuk de opdracht ‘Naamgedicht’ in. Er worden grappige schrijfopdrachten beschreven, verwerkingen met het nieuws als inspiratiebron en personages worden uitgedacht. Een boek wat ik met veel plezier las en graag als naslagwerk dicht bij me houdt. Volg Li Lefébure op Instagram waar ze gratis downloads deelt om kennis te maken met haar boeken en verwerkingsopdrachten.
Junioruniversiteit heeft speciaal voor de bovenbouw een creatief schrijven pakket ontwikkelt. In dit pakket vind je tien kant en klare opdrachten om de kinderen uit te dagen tijdens het schrijven. Op deze manier oefenen zij niet alleen hun schrijfvaardigheid maar vergroten ook hun woordenschat en grammaticale kennis in een betekenisvolle context. Dit pakket behandelt de thema’s herfst, Halloween, Sinterklaas en Kerstmis. Een groot deel van de opdrachten zijn tijdens alle vier de thema’s in te zetten en beschreven op verschillende niveaus. Op deze manier kunnen kinderen van groep 4 tot en met 8 zelfstandig aan de slag met deze opdrachten.
Met deze blog hoop ik je te hebben geïnspireerd om naar je eigen schrijfonderwijs te kijken en de schrijfopdrachten creatiever aan te bieden. Wil je meer van mijn onderwijs zien? Neem dan een kijkje op mijn Instagrampagina @juf.nena.